الوقت- پس از تهاجم جناح‌های مخالف سوری به دمشق و فروپاشی دولت بشار اسد، صحنه سوریه دستخوش دگرگونی‌های بسیاری شده و سؤالات متعددی از سوی ناظران بین‌المللی در مورد آینده سیاسی و تأثیر این تحولات بر کشورهای همسایه به ویژه عراق که از آثار جنگهای طولانی و چالشهای امنیتی قبلی رنج می‌برد، مطرح شده است.
بنابراین، عراقیها که بیش از سایر همسایگان، تحولات و دگرگونی‌های سیاسی در سوریه را با نگرانی دنبال می‌کنند، پس از گذشت بیش از دو هفته از قدرت‌گیری گروههای مسلح، اولین گام محتاطانه دیپلماتیک با دمشق را برداشتند.
در این رابطه، یک هیئت امنیتی عراق به ریاست حمید الشطری، رئیس اطلاعات عراق روز پنجشنبه با احمد الشراع، رئیس تحریرالشام دیدار کرد.
فرهاد علاالدین، مشاور نخست وزیر عراق در روابط خارجی فاش کرد که هدف از سفر هیئت عراقی به دمشق بررسی تحولات اخیر سوریه و نحوه برخورد دولت جدید این کشور با مسائل مورد توجه عراق است.
علاءالدین تاکید کرد:«بعد امنیتی مربوط به مرزها و مبارزه با داعش یکی از موضوعات مهم بود و دولت عراق نگرانی خود را از تحولات سوریه به دلیل حضور سازمان‌های مسلح و عناصر داعش اعلام کرده است».
یکی از مقامات شرکت کننده در هیئت عراقی نیز خاطرنشان کرد:«عراق خواهان کسب اطمینان از طرف سوری در خصوص مسائل مرزی، ثبات امنیتی در داخل سوریه و بر لزوم حفظ تمامیت ارضی و عدم دخالت هیچ طرفی در امور داخلی سوریه تاکید کرد».
این مبنع ارشد عراقی گفت:«دولت سوریه خواسته‌ها و نگرانی‌های عراق در مورد پرونده‌های مربوط به حفاظت از زندان‌هایی که عناصر داعش را در خود جای داده‌اند، و همکاری در جلوگیری از بازگشت آنان و حفظ مرزها و مطالبات مربوط به احترام به اقلیت‌ها و بقاع متبرکه را درک کرده است».
این دیدار دیپلماتیک حاکی از تحول مهمی در روابط عراق و سوریه در جریان گذار سیاسی سوریه تلقی می‌شود.
این سفر پس از آن انجام شد که محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق بازگشایی نمایندگی دیپلماتیک این کشور در دمشق را اعلام کرد که نشان دهنده بازگشتی نمادین و استراتژیک پس از انتقال کارکنان سفارت به لبنان در پی سقوط نظام سابق است.
السودانی در ارتباط با سفر هیئتی بغداد به دمشق گفت که عراق به روند سیاسی سوریه احترام می‌گذارد و تحولات آنرا رصد می‌کند.
السودانی تاکید کرد:هر گونه اختلال در زندانهای سوریه ما را به مقابله با تروریسم سوق می‌دهد. السودانی گفت که عراق موضع خود را در مورد تحولات اخیر به اطلاع دولت جدید سوریه رسانده است. وی همچنین بر تعهد عراق به هماهنگی با سوریه در کنترل مرزها تاکید کرد.
این سفر دیپلماتیک درحالی انجام می‌شود که پس از سقوط اسد، بغداد بر لزوم احترام به اراده آزاد سوری‌ها و حفظ تمامیت ارضی سوریه که عراق با آن بیش از 600 کیلومتر مرز مشترک دارد تاکید کرد.
سوریه در حال حاضر در مرحله انتقالی قرار دارد و به زمان بیشتری برای تثبیت اوضاع در داخل نیاز دارد و این مسئله عراقیها را نسبت به تحولات آتی در سوریه نگران کرده است.
عراق همکاری سیاسی و دیپلماتیک با همه کشورهای فعال در عرصه سوریه دارد تا با همکاری مشترک راه‌حل‌های سیاسی را برای پایان دادن به بحران این کشور پیدا کنند، و این هماهنگی‌ها در چارچوب نشست «عقبه» مورد بررسی قرار گرفت.
نگرانی از بازگشت داعش
مهمترین بحثی که در شرایط فعلی برای عراق اهمیت دارد، موضوع تهدیدات امنیتی است. صحبت از تهدیدهای امنیتی از تحولات سوریه در چارچوب تجربیات تلخی است که عراق در سالهای گذشته در نتیجه گسترش تروریسم به ویژه داعش و مداخلات خارجی از سر گذرانده است، زیرا تروریسم همچنان ابزاری است که برخی بازیگران منطقه و فرامنطقه‌ای برای دستیابی به اهداف خود از آن استفاده می‌کنند.
از آنجا که سوریه کنونی توسط گروه‌هایی با گرایشات افراطی کنترل می‌شود، ممکن است یکی از عوامل نگران‌کننده‌ای باشد که عراق را به سمتی سوق دهد که روش محتاطانه را در ارتباط با دمشق در پیش بگیرد.
در شرایطی که عراق با چالشهای داخلی متعددی روبه‌رو است، هرگونه تغییر در موازنه‌های منطقه‌ای ممکن است این کشور را به ارزیابی مجدد مواضع سیاسی و نظامی خود وادار کند.
عراقیها تجربه اشغالگری وحشیانه تروریستهای داعش را از یاد نبرده‌اند و در حال حاضر، صدها نفر از این عناصر خطرناک در زندانهای سوریه در نزدیکی مرزهای عراق حضور دارند که در صورت آزادی، همچنان می‌توانند تهدید جدی برای عراق باشند. کارشناسان هشدار می‌دهند که وضعیت سوریه فرصتی برای داعش خواهد بود تا به آرامی شبکه‌های خود را بازسازی کرده و عراق و سوریه را دوباره ناامن کند.
عراق به دنبال بستن اردوگاه «الهول» در سوریه است که ده‌ها هزار زن و فرزند داعشی را در خود جای داده است تا خطرات تهدیدات مسلحانه را در سراسر مرز با سوریه کاهش دهد.
بنابراین، هرگونه تغییر در روابط عراق و سوریه باید تغییری واقعی و مطابق با الزامات امنیت ملی عراق باشد نه صرفا دیدارهای تشریفاتی و صدور بیانیه‌های کاغذی از سوی دمشق. از نظر برخی ناظران، دو طرف این مشکل را می‌توانند از طریق امضای تفاهم‌نامه امنیتی حل کرده و تهدیدات ناشی از گروههای تروریستی در مرزهای مشترک را از بین ببرند که آنهم با توجه به بی‌ثباتی داخلی سوریه و اشغالگری خارچی و بویژه حضور گروههای با سرمنشا افراطی‌گری در میان مسلحین حاکم بر دمشق، در آینده کوتاه‌مدت ممکن به نظر نمی‌رسد.
با توجه به مواضع تند مقامات عراقی که گفته‌اند با هیچ گونه اقدامات بیثباتساز مماشات نخواهند کرد، لذا در صورتی که دولت عراق تهدیدات امنیتی آشکاری را شناسایی کند، ممکن است به انجام اقدامات نظامی متوسل شود، به ویژه اگر این تهدیدات به طور مستقیم از خاک سوریه باشد یا حتی اگر ارتباط بین گروههای تروریستی مستقر در هر دو کشور تأیید شود. همانگونه که به محض شروع حملات گروههای مسلح سوری به ادلب و متعاقب آن ورود مخالفان به دمشق، گروههای حشدالشعبی تدابیر امنیتی در مرزهای عراق با سوریه را تشدید کرده و هشدار دادند که اجازه نمی‌دهند مرزها مجددا ناامن شود.
در حال حاضر، مرزهای عراق و سوریه همچنان در قلب صحنه امنیت منطقه باقی مانده است، زیرا عراق به دنبال تضمین ثبات خود در میان دریایی از چالشهای درهم تنیده است و به همین دلیل رهبران بغداد تلاش می‌کنند از همین ابتدا، حاکمان جدید دمشق را به واقعیتهای موجود امنیتی در مرزهای دو کشور متوجه کنند تا دوباره شاهد سرازیر شدن ناامنی‌ها به عراق نباشند.
از سوی دیگر، برخی ناظران معتقدند که منافع حیاتی عراق تنها به جنبه‌های امنیتی و نظامی محدود نمی‌شود، بلکه به جنبه‌های دیگر اعم از اقتصادی و تجاری نیز تسری پیدا می‌کند. زیرا شروع دور جدید ناامنی‌ها، هزینه‌های زیادی را روی دوش السودانی خواهد گذاشت که هنوز از زیر بار فشار مالی بحرانهای فزاینده سالهای اخیر کمر راست نکرده است.
